Onhesmos
W okresie starożytnym Saranda nazywała się Onhesmos. Był to port morski bardzo ważnego epirskiego miasta Phoenice w okresie jego świetności (IV wiek p.n.e. - II n.e). Ruiny Phoenice znajdują się na płaskim wzgórzu około 13 kilometrów od Sarandy. Są one udostępnione do zwiedzania. Nazwa Onhesmos wzięła się prawdopodobnie od wiatru Onhesmites, który występował w najdogodniejszym miejscu przeprawy pomiędzy półwyspem Apenińskim a Epirem.
Saranda
Aktualna nazwa Saranda pochodzi od greckich słów Agios Saranda, czyli 40 Świętych. Nawiązuje ona do zbudowanego w tym mieście monastyru (prawosławnego klasztoru) poświęconego 40 świętym z Sebasty (obecnie Sivas w środkowej Turcji). Byli to żołnierze rzymscy, którzy zginęli męczeńską śmiercią w 320 roku n.e. w czasie konfliktu pomiędzy cesarzami Konstantynem Wielkim i Licyniuszem. Obaj władcy wydali wspólnie w 313 roku edykt mediolański wprowadzający wolność wyznania w Imperium Rzymskim. Konstatyn Wielki urodził się w Niszu (dzisiejsza Serbia). Miejsce to można zwiedzić w czasie podróży do Albanii, Czarnogóry czy Grecji, ponieważ jest łatwo dostępne z głównej autostrady. Preferował on chrześcijaństwo, natomiast jego sojusznik a następnie rywal Licyniusz przestał respektować postanowienia edyktu mediolańskiego wznawiając prześladowania chrześcijan. W 320 roku w Sebaście 40 żołnierzy Legionu XII „Fulminata” - „Błyskawica” założonego przez Juliusza Cezara było zwolennikami nowej wiary. Otrzymali dwie możliwość albo złożą dary pogańskim bogom albo zostaną skazani na śmierć przez zamarzniecie. Legioniści wybrali męczeńską śmierć. Ich kult rozpowszechnił się w chrześcijaństwie. Kościoły im poświęcone znajdowały się m.in. w Rzymie, Konstantynopolu i Jerozolimie. Do dnia dzisiejszego istnieje cerkiew w stolicy Gruzji – Tbilisi i katedra w Aleppo (Syria). Monastyr zlokalizowany w Sarandzie powstał prawdopodobnie w VI wieku i był ważnym miejscem pielgrzymkowym. W czasie II Wojny Światowej w wyniku alianckich nalotów bombowych kompleks został zamieniony w ruinę. Pozostałości monastyru znajdują się na wzgórzu dominującym nad miastem. Wzgórze można zobaczyć z przeciwległego wzniesienia, gdzie znajduje się Zamek Lekursi. Został on wybudowany w XVI wieku na polecenie sułtana Sulejmana Wspaniałego znanego w Polsce między innymi z popularnego tureckiego serialu „Wspaniałe Stulecie.” Z zamku rozciąga się piękny widok na morze Jońskie, grecką wyspę Korfu i góry, które oddzielą wybrzeże od reszty Albanii. Gdyby Państwo planowali wypoczynek w Sarandzie to warto wybrać Hotel Mediterrane z pięknym widokiem na centrum Sarandy (zwłaszcza w nocy). Z hotelu, który oferuje opcję all-inclusive można przespacerować się zarówno na wzgórze z ruinami Monastyru 40 Świętych (około 2,2 km) czy Zamek Lekursi (około 2,4 km).
Porto Edda
W latach okupacji włoskiej 1939-1943 Saranda nazywała się Porto Edda na cześć najstarszej córki dyktatora Włoch Benito Mussoliniego. Co ciekawe Edda Mussolini została żoną hrabiego Galeazzo Ciano, który był długoletnim ministrem spraw zagranicznych Włoch. W lipcu 1943 roku, gdy było oczywiste, że Włochy przegrywają wojnę Wielka Rada Faszystowska odsunęła Benito Mussoliniego od rządów. Jego zięć głosował za pozbawieniem Duce władzy. Mussolini został uwięziony w Hotelu Campo Imperatore położonym na wysokości ponad 2000 m.n.p.m. w masywie górskim Gran Sasso. W wyniki spektakularnej akcji niemieckich komandosów włoski przywódca został uwolniony i zorganizował Włoską Republikę Socjalną. Było to niemieckie państwo marionetkowe na północy Półwyspu Apenińskiego. Jego zięć, hrabia Ciano w odwecie za to, że głosował przeciwko Mussoliniego został skazany na śmierć i rozstrzelany. Brytyjski premier Winston Churchill nie przepadał za mężem swojej córki Vicem Oliverem. W czasie bankietu, na którym obaj byli obecni Churchill został zapytany: „kogo najbardziej podziwia?” Odpowiedź: „Mussoliniego”. „Dlaczego?.” ”Bo miał dość rozsądku, aby zastrzelić swojego zięcia!” Edda Mussolini-Ciano uciekła do Szwajcarii przemycając dzienniki męża, które następnie stały się pierwszorzędnym źródłem historycznym, wykorzystanym przez wielu badaczy.
