Rozsmakuj się w Bałkanach!

Balkańskie potrawy

Półwysep Bałkański to od zawsze miejsce styku wielu kultur. Rządzili tu Grecy, Rzymianie, bizantyjski cesarz, sięgały tu wpływy osmańskiego sułtana. Ta mieszanka kultur, wpłynęła na różnorodność tutejszej kuchni. Kuchnia całego Półwyspu ma wiele wspólnych cech – głównymi składnikami wielu dań są: czerwona papryka, pomidory oraz przetwory pomidorowe, cebula, różnorodne białe sery, kajmak (będący na Bałkanach tłustym, gęstym wyrobem mlecznym przypominającym śmietanę) i mięsa (w krajach chrześcijańskich – wieprzowina, w krajach muzułmańskich – wołowina i jagnięcina).

Cechą charakterystyczną dla ogółu bałkańskiej kuchni jest także wykorzystywanie produktów lokalnych – używane do przygotowania potraw warzywa zazwyczaj pochodzą od zaprzyjaźnionych właścicieli upraw, więc śmiało można je nazwać ekologicznymi produktami „bio”. Dodatkowo w głębi lądu jada się mięso, zaś na wybrzeżu ryby i owoce morza. Na wschodzie półwyspu widać duże wpływy orientu i kuchni tureckiej, zaś na zachodzie można odnaleźć dużo potraw znanych z restauracji śródziemnomorskich krajów zachodniej Europy.

Specyfika bałkańskiej kuchni dotyczy nie tylko samych potraw, ale także piekarnianych wypieków i trunków. Całkiem inaczej wyglądają tutejsze piekarnie – są wypełnione różnorodnymi przekąskami zarówno słodkimi, jak i wytrawnymi, pieczone na bieżąco, niemal zawsze można znaleźć tu coś ciepłego. Co do napojów, Bałkany łączy nie tylko rakija (czyli mocny napój alkoholowy, otrzymywany przez destylację sfermentowanych owoców, najczęściej wytwarzany w domowym zaciszu), ale także kawa. Woda, kawa i rozwodnione wino to najczęściej popijane trunki przez mieszkańców Bałkanów. Kawa smakuje najlepiej, gdy przygotowana jest w tradycyjny sposób – zagotowana w tygielku, nazywana „kawą turecką” lub „kawą bośniacką”. Nie pija się tu prawie wcale herbaty, co dla wielu osób jest nie lada zaskoczeniem! Nie podaje się tu czarnej herbaty, a spożywanie herbaty ziołowej jest synonimem zatrucia pokarmowego lub przeziębienia.

Bałkańskie sztandarowe specjały spotykane są na terenie niemal całego półwyspu – czasami są nieco inaczej doprawione lub mają inne nazwy, ale istnieje wiele dań, których skosztować można od wybrzeża Adriatyku aż po Morze Czarne. Są to przede wszystkim: burek (byrek, börek, czasami też zwany pitą), mięsne specjały typu ćevapčići (köfte, qoftë lub kebapcze) i pljeskavica, wcześniej wspomniany kajmak, potrawy z użyciem słonych białych serów, np. szopska sałata oraz pasta stanowiąca idealny dodatek do wytrawnych dań, czyli ajvar. 

• Burek to cienkie ciasto, przypominające nieco ciasto francuskie, posiadające nadzienie. Może to być mielone mięso, biały ser, szpinak, ziemniaki a nawet owoce – jabłka lub wiśnie. Do kupienia w każdej piekarni.
• Bardzo popularne na Bałkanach są dania mięsne z grilla (roštilj), np. ćevapčići i pljeskavica. Pierwsze z nich to małe kotleciki przyrządzone z mięsa wołowego, wołowo-wieprzowego lub baraniego. Pljeskavica zaś to mielone mięso, uformowane w kształcie płaskiego, okrągłego kotleta (tzw. „bałkański hamburger“), zazwyczaj doprawione na ostro.
• Szopska sałata to specjał wywodzący się z Bułgarii, jednak obecnie podawany na terenie niemal całych Bałkanów. Sałatka przygotowana ze świeżych ogórków, pomidorów, papryki i cebuli oraz startego na tarce białego solankowego sera.
• Ajvar to pasta warzywna, mogąca stanowić idealny dodatek np. do pljeskavicy. Tradycyjny ajvar przygotowany jest ze słodkiej papryki, bakłażana oraz czosnku.
   

Kuchnia bałkańska jest pełna przypraw, zaskakujących smaków, świeżych warzyw i owoców oraz pysznych słodkości. Chociaż potrawy półwyspu są do siebie bardzo podobne, każdy kraj ma także swoje charakterystyczne dania: tylko w Albanii skosztować można gjyveç i fërgesë, w Bułgarii – czorbę, a Macedonii – tavče gravče. W kuchni albańskiej, oprócz wspomnianego mięsno-warzywnego gulaszu z ryżem (gjyveç i fërgesë),  wyróżnić można spec i mbushur, czyli faszerowaną paprykę oraz koran – danie z albańskiej odmiany pstrąga. Bułgarska kuchnia charakteryzuje się zaś wspomnianą wcześniej czorbą, czyli gęstą, pikantną zupą na wywarze mięsnym lub warzywnym. Drugą popularną zupą w Bułgarii jest orzeźwiający tarator, będący chłodnikiem ze świeżych ogórków, jogurtu oraz czosnku. Warto także spróbować kozunak, drożdżowego ciasta z rodzynkami i migdałami. Na wybrzeżu Chorwacji i Czarnogóry można rozsmakować się w owocach morza, w tym posmakować  dania o nazwie crni rižot, czyli czarnego risotto z mątwy. Charakterystyczny dla tych terenów jest także pršut – suszona i wędzona szynka. W czarnogórskich górach warto również spróbować słynnego dodatku do dań, zwanego kačamak. Jest to potrawa z mąki lub kaszki kukurydzianej, podawana z gęstym jogurtem, czasem także ze skwarkami lub jajkiem czy solankowym serem. Kuchnia macedońska zaś to przede wszystkim mięso oraz różne wyroby mączne podawane często jako dodatki. Sztandarowym daniem tego regionu jest jednak wcześniej wspominane tavče gravče, czyli zazwyczaj bezmięsne danie z zapiekanej w czerwonych warzywach fasoli. Jedną z bardziej popularnych przekąsek jest zaś pastrmajlija, czyli placek z nadzieniem, podobny do pizzy.

Warto wspomnieć także o słodyczach występujących na Bałkanach, które często swą tradycją sięgają czasów otomańskich. Wszędzie dostaniemy pyszną chałwę, baklawę, tulumby i wariacje na jej temat, również popularne jest lokum – słodka galaretka w pudrowej posypce. Bałkańskie wakacje mogą być naprawdę słodkim doświadczeniem!