Sądząc po skromnej liczbie turystów docierających do ruin Miletu, trudno uwierzyć, że w starożytności było to jedno z najważniejszych miast regionu. Założony przez Greków na wybrzeżu Azji Mniejszej. Milet był także jednym z najstarszych i najważniejszych greckich miast Jonii, szczycącym się nie jednym, ale czterema portami. Dziś tłumy turystów z całego świata przybywając do Efezu, pozostawiają przyjemność odkrywania tajemnic Miletu małym grupom ciekawskich gości, którym udaje się dotrzeć do tego miejsca. W Milecie jest mnóstwo historycznych zabytków od epoki brązu po czasy osmańskie, chociaż wiele z nich jest pochowane pod zamulonymi brzegami rzeki Meander nad którą Milet jest położony. Co ciekawe, od jej nazwy pochodzi pojęcie meander oznaczający fragment rzeki przypominający łuk lub pętle. Milet jest niezwykle łatwo dostępny z popularnego, aczkolwiek niewielkiego kurortu Didim (około 22 km). Również wypoczywając w Bodrum można odwiedzić Milet. Odległości pomiędzy tymi dwoma miejscami to około 110 km. Jaka jest historia i co warto zobaczyć w niezwykłym stanowisku archeologicznym Milet?
Historia
Początki miasta sięgają II tysiąclecia p.n.e. Dokumenty historyczne po raz pierwszy wspominają o Milecie w późnej epoce brązu, w zapiskach z imperium hetyckiego. W tych dokumentach osada nazywana jest Milawata (Millawanda). Z tekstów tych wynika, że w XIII wieku p.n.e. Milet był podporządkowany Hetytom. Ten okres odpowiada znaleziskom archeologicznym, według których w tym czasie w Milecie można było wyraźnie zaobserwować rosnące wpływy Mykeńczyków.
W literaturze Milet po raz pierwszy pojawia się w Iliadzie, gdzie wspominani są książęta milezyjscy, walczący u boku Trojan jako ich sojusznicy. Greccy osadnicy przybyli do Miletu pod koniec XI i na początku X wieku p.n.e. Okres największego rozkwitu przypadał na VII i VI wiek p.n.e. Zwłaszcza od 650 roku p.n.e. miasto się szybko rozwijało, dzięki koloniom zakładanym na wybrzeżach Morza Czarnego i Śródziemnego. W sumie Milezyjczycy założyli około 90 kolonii, z których najważniejsze to: Naucratis — jedyna kolonia grecka w Egipcie w czasach faraonów, Cyzikos na południowym wybrzeżu Morza Marmara oraz Sinope (obecnie Sinop), Amisos (Samsun) i Olbia (obecnie na Ukrainie) na wybrzeżu Morza Czarnego. Następnie Milet znajdował się pod panowaniem perskim. W V wieku był ważnym członkiem Związku Delijskiego, czyli sojuszu kontrolowanego przez Ateny. Po krótkim okresie ponownej perskiej dominacji Milet zostaje zdobyty przez Aleksandra Wielkiego. W czasach hellenistycznych miasto osiągnęło największy zasięg, zajmując w swoich murach obszar około 90 hektarów. Był znany jako jedno z głównych miast handlowych Jonii i jako centrum sztuki. Milet był kontrolowane przez władców z lokalnych dynastii, które zyskały na znaczeniu po śmierci Aleksandra. W czasach rzymskich Milet odwiedził cesarz August w 19 roku p.n.e. i wydarzenie zaowocowało wzniesieniem świątyni poświęconej cesarzowi, Apollinowi i ludowi. W okresie panowania bizantyjskiego nastąpiły najazdy Arabów i od VII do IX wieku n.e., Milet został najwyraźniej opuszczony. Następnie miasto było ponownie zasiedlone przez Bizancjum, które wybudowało niewielki zamek. Turcy podbili Milet w XIII wieku i wykorzystywali go jako główny port dla seldżuckiego emiratu Menteşe. Następnie w XV miasto z portem przejęli Turcy Osmańscy. Wkrótce port został całkowicie zamulony i miasto zostało ostatecznie opuszczone.
Znane postacie i zabytki
Milet zapisał się w annałach historii jako miejsce narodzin matematyka Talesa i dwóch słynnych filozofów, Anaksagorasa i Anaksymandra. Z tego miasta pochodziła Aspazja. kochanka ateńskiego męża stanu Peryklesa i jedna z najbardziej barwnych postaci w społeczeństwie ateńskim. Najciekawsze zabytki Miletu to wspaniały teatr, łaźnie, nimfeum, przebieg Świętej Drogi, liczne świątynie, bizantyjska bazylika i pałac biskupi, bizantyjsko-turecki zamek i osmański meczet. Warto zajrzeć do muzeum archeologicznego, gdzie znajdują się cenne artefakty znalezione w Milecie i innych okolicznych stanowiskach archeologicznych. Można podziwiać m.in. rzeźby, liczne monety rzymskie i bizantyjskie oraz eleganckie złote wisiorki, naszyjniki i pierścionki znalezione w starożytnych grobowcach.
