Gjirokastra jest uważana za jedno z najpiękniejszych miast Albanii posiadające różnorodne zabytki.
Została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO ze względu na zachowaną unikatową architekturę z czasów osmańskich. Jest ona reprezentowana głównie przez duże domy z charakterystycznymi dachówkami z kamienia, które powstały pomiędzy XVII a XIX wiekiem. Miasto jest malowniczo położone w strategicznej dolinie łączącej Albanię z Grecją (do granicy jest 30 kilometrów). Doliną otoczoną z dwóch stron wysokimi szczytami (najwyższy Maja e Lalucit 2155 m.n.p.m.) płynie rzeka Drino. Dominująca nad miastem twierdza jest niezwykle interesująca, dlatego został jej poświęcony oddzielny wpis, który można przeczyć tutaj: https://www.rego-bis.pl/blog/twierdza-w-gjirokastrze-potega-i-piekno/. Co jeszcze warto zwiedzić w Gjirokastrze ?
Plac Çerçiza Topulli
Główny plac miasta nosi imię Çerçiza Topulli, działacza niepodległościowego i partyzanckiego bojownika, który pochodził z Gjirokastry. Jest on uważany za symbol wyjątkowej odwagi i patriotyzmu. Zginął w 1915 roku w Szkodrze walcząc w zmaganiach przeciw Czarnogórze. Co ciekawe Çerçiz Topulli został pochowany trzykrotnie. Najpierw w Szkodrze, następnie w Gjirokastrze. Po dojściu komunistów do władzy otrzymał on w 1947 roku pośmiertnie tytuł bohatera ludu – najwyższe odznaczenie w komunistycznej Albanii udzielone tylko 151 osobom. Jego ciało zostało ekshumowane i pochowane po raz kolejny z wielką pompą na cmentarzu bohaterów Gjirokastry. Dominującym elementem placu jest pomnik Çerçiza Topulli z roku 1937 autorstwa Odise Pascaliego. Był to jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy albańskich, który stworzył zlokalizowany w centrum Tirany monumentalny pomnik bohatera narodowego Albanii Jerzego Kastrioty Skanderberga. Przy głównym placu znajduję się Hotel Çajupi, najstarszy w mieście, gdzie warto spróbować tradycyjnego lokalnego deseru Oshaf. Jest on robiony na bazie owczego mleka, cukru i suszonych fig. Na placu znajduję się także tablica upamiętniające wpisanie w 2005 roku Gjirokatry na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Biały pomnik przedstawia Bule Naipi i Persefoni Kokëdhima, dwie dziewczyny, członkini ruch partyzanckiego powieszone przez Niemców w 1944 roku. Z boku Hotel Çajupi znajduje się pomnik upamiętniający osoby zasłużone dla miasta.
Bazaar
Gjirokastra bardzo się rozwinęła w czasach panowanie tureckiego, stając się ważnym centrum administracyjnym i handlowym. W roku 1430 według spisów osmańskich było 163 domów mieszkalnych a w 1580 już ponad 400. W XVII wieku Memi Pasza, administrator turecki postanowił wznieść nowe centru handlu położone na północnym zboczu wzgórza. Nowa dzielnica z meczetem, domami mieszkalnymi i sklepami obecnie nazywa się Bazaar. Została dwukrotnie zniszczona w wyniku pożaru, po raz ostatnim w 1912 roku. Wspaniałe fasady budynków, które można podziwiać wzdłuż stromej brukowanej uliczki pochodzą z ostatniej rekonstrukcji z początku XX wieku. Obecnie w budynkach znajdują się sklepy z pamiątkami, restauracje, kawiarnie. W budynku zlokalizowanym na skrzyżowaniu dróg, gdzie obecnie sprzedaję się pamiątki, można podziwiać starą studnię. W ostatnich latach Bazaar został gruntownie odnowiony.
Muzeum Etnograficzne
Muzeum Etnograficzne jest interesujące z dwóch powodów. Jego budynek przedstawia tradycyjną architekturę z której słynie Gjirokastra, a po drugie jest to miejsce urodzin dyktatora Envera Hodży, który rządził żelazną ręką w Albanii w latach 1944-1985. Z innych tradycyjnych budynków udostępnionych do zwiedzania warto wymienić dom Zekate i Skenduli.
Schron przeciwatomowy
Na głównym placu Çerçiza Topulli znajduje się punkt informacji turystycznej, gdzie można kupić bilety wstępu do zlokalizowanego w pobliżu schronu przeciwatomowego. Powstał on w latach 70 i 80 XX wieku w celu ochronny prominentnych miejscowych polityków i członków partii. Zlokalizowany pod wzgórzem z twierdzą jest długi na 800 metrów i posiada 59 pokoi. Wyposażenie został skradzione w czasie niepokoi społecznych w 1997 roku. Z tego powodu schron sprawia wrażenie surowego, ale mimo to robi spore wrażenie.
