Bałkany to region, który pod względem wyżywienia zadowala nawet najbardziej wymagających Gości!
Podróżując po Bałkanach, odkrywamy przepiękne, niezbyt popularne i oblegane miejsca. Poznajemy też regiony, gdzie życie toczy się w spokojniejszy, nieco bardziej tradycyjny sposób. Tradycyjnie wygląda także kuchnia bułgarska i macedońska. Dużo mięsa: kjufte, kebapcze, sziszczeta, kawarma…
Jednak bez obaw – spędzający na południu urlop weganie i wegetarianie z pewnością nie będą chodzić głodni!
Korzystając z oferty wyżywienia podczas wypoczynku na Bałkanach, ważne jest aby jasno określić co oznacza dla nas „weganizm” lub „wegetarianizm”. Te pojęcia są bardzo często uważane na południu za synonimy i rozumiane mylnie. Szczęśliwie języki bułgarski i macedoński są językami słowiańskimi, podobnymi do siebie, jak i do polskiego. Bardzo możliwe więc, że mówiąc tylko po polsku „bez mięsa” bylibyśmy zrozumiani. Jak to powiedzieć w językach południowych? „Bez” jest dokładnie takim samym zaprzeczeniem, jak u nas – mówimy więc: bez meso/riba/jajca/mljako [bg]; mleko [mk], czyli bez mięsa, ryby, jajek, mleka. Sygnalizując w ten sposób nasze preferencje, unikniemy wielu problemów.
Poniżej kilka dłuższych zdań, które mogą przydać się podczas rozmowy z kelnerem (w języku macedońskim, jak i bułgarskim stosuje się zapis cyrylicą).
- Jestem wegetarianinem/wegetarianką i nie jem mięsa. Nie jem też ryb.
BG: Вегетарианец съм и не ям месо. не ям също риба.
[czyt. Wegetarijanec sym i ne jam meso. Ne jam syszto riba]
MK: Јас сум вегетаријанец и не јадам месо. Јас не јадам ниту риба.
[czyt. Jas sum wegetarijanec i ne jadam mesa. Jas ne jadam nitu riba] - Jestem weganinem/weganką. Nie jem mięsa, jajek ani produktów mlecznych.
BG: Аз съм веган. Не ям месо , яйца и млечни продукти.
[czyt. Az sym vegan. Ne jam meso, jajca o mleczni produkti.]
MK: Јас сум веган. Јас не јадам месо, јајца или млечни производи.
[czyt. Jas sum wegan. Jas ne jadam meso, jajca ili mleczni proizwodi] - Mam nietolerancję laktozy.
BG: Имам непоносимост към лактоза [czyt. Imam neponosimost kym laktoza]
MK: Имам нетолеранција на лактоза [czyt. Imam netolerancija na laktoza] - Mam nietolerancję glutenu.
BG: Имам непоносимост към глутен. [czyt. Imam neponosimost kym gluten]
MK: Имам нетолеранција на глутен. [czyt. Imam netolerancija na gluten] - Mam alergię na...
BG: Аз съм алергичен към ... [czyt. Az sym alergiczen kym…]
MK: Јас сум алергичен на ... [czyt. Jas sum alergiczen na…]
Te zwroty na pewno pomogą nam zasygnalizować, że mamy inne preferencje żywieniowe. Jedną z domen narodów południowych jest gościnność, więc po usłyszeniu prośby o inny posiłek, na pewno każdy hotelarz postara się o to, by przygotowano dla nas coś, co spełni nasze wymagania. W hotelach zresztą zazwyczaj oferowane jest wyżywienie w formie bufetu, więc w różnorodności warzyw, owoców i pysznego pieczywa na pewno każdy znajdzie coś dla siebie.
Spędzając urlop w macedońskiej Ochrydzie, podczas spaceru, można odwiedzić restaurację Dr. Falafel, specjalizującą się w, jak sama nazwa wskazuje, przyrządzaniu w najrozmaitszy sposób falafela. Nad Jeziorem Ochrydzkim można zjeść także przysmak gjomleze. Tutejsze sklepy nie oferują szerokiego wyboru produktów wegańskich, najbliższa drogeria sieciowa DM, w której jest dział ze zdrową żywnością znajduje się w Bitoli. Skorzystanie z oferty DM istnieje jednak podczas wycieczki do Skopje, gdzie odwiedzić można także kilka restauracji, np. wśród wegańskich królują Vegan 365 Kitchen i VegaFreshBar a z wegetariańskich warto wspomnieć o Zdravo Zivo i Restaurant Harmony.
Słoneczny Brzeg to kurort, który rozwija się od lat, gdzie zlokalizowane są najróżniejsze restauracje, które są w stanie sprostać wymaganiom nawet najbardziej wyszukanych gustów. Bułgaria jest ojczyzną sałatki szopskiej – różnorodności warzyw nie zabraknie! Na terenie kurortu obecnie jest aż 400 restauracji. Niestety żadna nie specjalizuję się typowo w kuchni wegańskiej lub wegetariańskiej, ale w większości dostępne są liczne opcje dań kuchni bezmięsnej, np. w restauracji Djanny. W poszukiwaniu wegańskich produktów spożywczych warto udać się do marketu Janet. Wypoczywając na Słonecznym Brzegu, podczas którejś z wycieczek, warto odwiedzić restaurację Kotva w pobliskiej miejscowości Sveti Vlas, która ma w swoim menu liczne opcje wegetariańskie, bądź udać się do Warny, gdzie dostępne są restauracje kuchni wegetariańskiej oraz wegańska Living Food.
Nie trzeba oczywiście wyprawiać się w podróż do restauracji specjalizujących się w kuchni bezmięsnej, aby spróbować czegoś pysznego. W większości miejsc na pewno nie będzie problemu by zjeść rizotto bez mięsa, makaron z sosem warzywnym lub wegetariańską pizzę. Kuchnia południa jest pełna warzyw, zarówno świeżych w sałatkach, jak i tych grillowanych i faszerowanych. Faszerowaną paprykę spotyka się w dwóch wersjach: mięsnej oraz z ryżem lub kaszą. Tak samo jest w przypadku takich przysmaków jak musaka i sarma – i te dania można odnaleźć w wersji bezmięsnej. Musaka, czyli zapiekanka z bakłażanów, może być wypełniona bezmięsnym, najczęściej pomidorowym farszem. Sarma zaś, czyli bałkańskie gołąbki w liściach winogron, bardzo często ma w sobie farsz z ryżu, pomidorów, natki pietruszki i cebuli. Weganie mogą zasmakować także tutejszych past, mogących stanowić dodatek do wszystkich dań, czyli ajwaru oraz lutenicy. No i tavče gravče (czyt. tawcze grawcze) – sztandarowa potrawa kuchni macedońskiej, czyli danie z zapiekanej fasoli! To chyba najlepsza, łatwo dostępna wegańska opcja na posiłek w Macedonii Północnej!
Osoby spożywające produkty zwierzęce, unikające tylko mięsa, mają jeszcze większe pole do popisu – właściwie w każdym daniu, mięso może być zastąpione serem. Każdy wegetarianin powinien skusić się na Bałkanach na burek/pitę, czyli przysmak z piekarni wykonany z cienkiego ciasta, przypominającego francuskie. Tradycyjnie nadziewany mięsem, ale w każdej piekarni można odnaleźć też taki z serem, szpinakiem, ziemniakami a nawet z nadzieniem owocowym. Przysmakiem obowiązkowym w Bułgarii powinna być oczywiście szopska sałata, wykonana ze świeżych ogórków, pomidorów, papryki, cebuli i lokalnego sera. W Macedonii Północnej popularne są również frytki podawane z serem, nazywane „pomfrit so sirenje”. Na listę wegetariańskich bułgarskich dać można wpisać także tarator, czyli orzeźwiający jogurt z dodatkiem ogórka, koperku oraz czosnku.
To tylko najważniejsze wegetariańskie dania i miejsca, na pewno poznając dokładniej lokalne restauracje, można by tę listę jeszcze wydłużyć! Trzeba też pamiętać, że Bałkany w sezonie letnim, są miejscem pełnym soczystych, dojrzałych i orzeźwiających owoców i warzyw. Sałatki warzywne na bazie pomidorów i ogórków są podawane właściwie do każdego posiłku. Bałkany to region, który pod względem wyżywienia zadowala nawet najbardziej wymagających Gości!
